NHS powstał jako system powszechnej, bezpłatnej opieki zdrowotnej dostępnej bez względu na dochód, zainicjowany i wdrożony przez brytyjski rząd w 1948 roku. Głównym architektem tej koncepcji był minister zdrowia Aneurin Bevan, który dążył do radykalnej reformy opieki zdrowotnej oraz eliminacji nierówności społecznych poprzez finansowanie usług medycznych z podatków i dostęp „w punkcie użytkowania”[1][2].
Poniżej przedstawiono szczegółową analizę procesu powstania brytyjskiej służby zdrowia NHS oraz czynników, które ją ukształtowały.
Początki i inspiracje do stworzenia NHS
Idea utworzenia ogólnodostępnego systemu opieki zdrowotnej sięga początków XX wieku i była efektem narastającej świadomości społecznej o przestarzałości dotychczasowego systemu Poor Law. Kluczowy był Minority Report Royal Commission on the Poor Law z 1909 roku, który wykazał pilną potrzebę gruntownych zmian w zakresie opieki społecznej oraz zdrowotnej w Wielkiej Brytanii[1].
Po II wojnie światowej wzrosło przekonanie, iż zdrowie obywateli musi być gwarantowane na poziomie państwowym, co znalazło odzwierciedlenie w programach rządu Clementa Attlee. To właśnie wtedy Aneurin Bevan opracował koncepcję scentralizowanego systemu zdrowia, obejmującego zarówno szpitale komunalne, jak i wolontariackie, oraz sieć lekarzy podstawowej opieki i specjalistów[1][2].
Proces powstawania i wdrożenia NHS
Formalny proces powstawania NHS rozpoczął się wraz ze złożeniem projektu ustawy National Health Service Act 1946, który stworzył fundament prawny dla późniejszego systemu[2][4]. Wdrożenie rozwiązania opartego na centralizacji oraz nacjonalizacji placówek wymagało szeroko zakrojonych negocjacji zarówno z lekarzami, jak i zarządzającymi szpitalami — od powodzenia rozmów zależała integracja ponad 2,600 szpitali (1,143 wolontariackich i 1,545 komunalnych), które na starcie dysponowały blisko 480,000 łóżek[2].
NHS oficjalnie rozpoczęło działalność 5 lipca 1948 roku. Od pierwszych dni założono, że system ma być bezpłatny dla użytkowników w momencie korzystania, a finansowanie opierało się na wpływach podatkowych, umożliwiając usunięcie opłat barierowych dla pacjentów[1][2][5].
Kluczowe zasady i elementy działania NHS
Nadrzędnym celem NHS było zapewnienie równego dostępu do opieki medycznej niezależnie od statusu materialnego, likwidacja barier ekonomicznych oraz integracja dotąd rozproszonych form szpitalnictwa i opieki lekarskiej[1][2]. Fundamentalne koncepcje systemu zakładały: bezpłatność usług w punkcie użytkowania (free at the point of use), finansowanie ze środków publicznych, silną centralizację oraz nacjonalizację szpitali i przychodni[1][4].
System NHS od początku obejmował szeroki zakres świadczeń: hospitalizację, opiekę lekarza rodzinnego, programy szczepień, leczenie chorób przewlekłych, profilaktykę, a także wdrażanie nowoczesnych metod terapeutycznych, jak dializy, transplantacje, czy wszczepianie rozruszników serca[3].
Struktura organizacyjna NHS przewiduje zarządzanie siecią szpitali, przychodni i innych placówek zdrowotnych, ze stopniowo rosnącą autonomią obszarów takich jak Anglia czy Walia[4]. Z biegiem lat do systemu stopniowo włączano kolejne programy zdrowotne odpowiadające dynamicznym zmianom cywilizacyjnym i demograficznym.
Rozwój systemu NHS i jego wpływ społeczny
Po utworzeniu NHS, kluczowe znaczenie dla sprawnego funkcjonowania miała masowa rekrutacja personelu. Już do 1949 roku zatrudniano specjalistów także z zagranicy, szczególnie z krajów karaibskich, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na opiekę zdrowotną[3].
System szybko przekształcił się w jeden z największych i najbardziej kompleksowych publicznych systemów zdrowia na świecie. W kolejnych dekadach NHS pozostawał pionierem nowoczesnych procedur, jak pierwsze dializy nerek, wdrożenie szczepień na szeroką skalę, organizację przeszczepów i rozwoju ortopedii[3].
NHS powstał jako część szerokiego pakietu reform społecznych i ekonomicznych państwa opiekuńczego po II wojnie światowej, które miały niwelować nierówności społeczne i pomagać w odbudowie powojennej Wielkiej Brytanii[1][2].
Finansowanie, struktura i funkcjonowanie do dziś
Mechanizm finansowania NHS polega od początku na finansowaniu z budżetu państwa, dzięki czemu pacjenci nie ponoszą dodatkowych kosztów korzystając z opieki[1][5]. To rozwiązanie umożliwia systemowe zapobieganie wykluczeniu zdrowotnemu z przyczyn ekonomicznych.
Zarządzanie NHS jest złożone, a kompetencje dzielą się pomiędzy organy Anglii, Walii i innych obszarów Zjednoczonego Królestwa, zapewniając dostosowywanie polityk zdrowotnych do lokalnych potrzeb[4]. Po ponad 75 latach NHS jest jednym z największych pracodawców i filarów funkcjonowania państwa brytyjskiego, oferującym pełnoprofilową ochronę zdrowia dla milionów mieszkańców[2].
Podsumowanie
Powstanie brytyjskiej NHS było odpowiedzią na społeczne, polityczne i ekonomiczne wyzwania pierwszej połowy XX wieku. System od początku realizował cele: równości, dostępności i nowoczesności usług zdrowotnych, budując trwały model państwa opiekuńczego. Do dziś stanowi jedno z największych osiągnięć brytyjskiej polityki społecznej i punkt odniesienia dla innych krajów[1][2][3].
Źródła:
- [1] https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofBritain/Birth-of-the-NHS/
- [2] https://history.blog.gov.uk/2023/07/13/the-founding-of-the-nhs-75-years-on/
- [3] https://www.england.nhs.uk/about/nhs-history/
- [4] https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_National_Health_Service_(England)
- [5] https://www.jpmedicals.co.uk/blog-the-history-of-nhs-in-the-uk/
Zarobasy.pl to portal, który przekształca marzenia o finansowej niezależności w konkretne plany działania. Łączymy sprawdzone metody zarabiania z nowoczesnymi możliwościami, dostarczając czytelnikom praktyczną wiedzę zweryfikowaną przez zespół doświadczonych praktyków.