Jak długi lot samolotem zwiększa ryzyko zakrzepicy żył głębokich?

Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) to poważne ryzyko związane z długotrwałym lotem samolotem. Już w pierwszych godzinach podróży samolotem ryzyko powstania zakrzepu rośnie istotnie, a po przekroczeniu 4 godzin lotu zagrożenie jest nawet 2-3 razy wyższe niż u osób, które nie podróżują drogą powietrzną [1][2]. Przebycie trasy trwającej powyżej 8 godzin sprawia, że ryzyko zakrzepicy rośnie do poziomu 2,7% w populacji ogólnej, a u osób powyżej 50. roku życia nawet do 10% [2][3].

Jak długi lot wpływa na powstawanie zakrzepicy?

Głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko zakrzepicy żył głębokich podczas długiego lotu jest unieruchomienie. Przebywanie przez wiele godzin w jednej, najczęściej siedzącej pozycji powoduje zastój krwi w kończynach dolnych, co ułatwia powstawanie skrzeplin [1][4]. Im dłuższy lot, tym dłuższy czas unieruchomienia, a tym samym większe ryzyko powstania powikłań zakrzepowych.

Udowodniono, że loty krótsze niż 4 godziny wiążą się z około 0,02% ryzyka ZŻG – to dwa razy więcej niż u osób niepodróżujących samolotem [2][3]. Jednak loty powyżej 8 godzin zwiększają to ryzyko nawet do 2,7% ogółu podróżujących, natomiast u osób powyżej 50 roku życia może sięgnąć nawet 10% [2][3].

Istotne jest także, że ryzyko utrzymuje się aż do dwóch tygodni po dłuższym locie. W tym czasie organizm nadal zmaga się ze skutkami unieruchomienia i innych szkodliwych czynników związanych z podróżą [1].

Warunki w kabinie samolotu a rozwój zakrzepicy

W trakcie lotu kabina samolotu przypomina warunki panujące na wysokości około 2500 metrów nad poziomem morza. Takie ciśnienie otoczenia powoduje lekkie obrzęki żylne oraz spowalnia przepływ krwi, co sprzyja formowaniu zakrzepów [2][4].

Kolejnym niekorzystnym aspektem jest niesamowicie niska wilgotność powietrza – około 3%. Powoduje to szybkie odwadnianie organizmu oraz zagęszczenie krwi, przez co skrzepliny mogą powstawać łatwiej i szybciej [1][2].

Dodatkowo ograniczona przestrzeń do ruchu, typowa dla większości klas podróżnych, sprawia, że ruchy nóg są minimalne, co wzmacnia zastój żylny i jeszcze bardziej sprzyja powstawaniu zakrzepicy [3][4].

Kto jest najbardziej narażony na zakrzepicę podczas lotu?

Grupy podwyższonego ryzyka to przede wszystkim osoby starsze, z nadwagą, kobiety w ciąży, pacjenci z nowotworami, osoby z zaburzeniami krzepliwości, palacze papierosów, osoby po niedawnych operacjach lub przebytych udarach, a także pacjenci chorujący na serce [1][2][3].

Badania pokazują, że nawet 50% pacjentów hospitalizowanych z powodu zakrzepicy przebyło w ciągu ostatnich 4 tygodni długą podróż lotniczą [4]. Świadczy to o dużym znaczeniu czynników związanych z lotem dla rozwoju tego schorzenia.

Statystyka i skala problemu zakrzepicy żylnej po locie

W populacji ogólnej roczne ryzyko ZŻG wynosi 0,07-1,4 na 1000 osób [2]. Po przebyciu długiego lotu ryzyko to istotnie wzrasta – szacuje się, że po podróży samolotem wynosi ono około 2,8%, co na skalę światową przekłada się nawet na 128 milionów potencjalnych przypadków rocznie [1][2].

Mimo znacznego wzrostu zagrożenia zakrzepicą, śmiertelne powikłania – takie jak zatorowość płucna – występują rzadko i szacuje się je na około 0,39 przypadków na milion podróżnych [3]. Oznacza to, że choć zakrzepica po długim locie jest znaczącym problemem zdrowotnym, to poważne skutki występują relatywnie rzadko.

Mechanizmy powstawania zakrzepicy podczas lotu

Niedostateczny ruch mięśni nóg podczas siedzenia prowadzi do zastoju krwi żylnej. W rezultacie lepkość krwi wzrasta, co sprzyja formowaniu się skrzeplin [1][4].

Dodatkowo, w warunkach obniżonego ciśnienia i niskiej wilgotności, organizm szybko traci wodę, co powoduje zagęszczenie krwi i dalsze zwiększenie ryzyka [2][4].

Długość czasu lotu działa tu na zasadzie kumulacji ryzyka – im dłużej trwa unieruchomienie i ekspozycja na niesprzyjające warunki kabiny, tym większe zagrożenie dla zdrowia podróżującego.

Profilaktyka zakrzepicy podczas długich lotów

Najważniejszym środkiem zapobiegawczym jest regularne wprawianie w ruch nóg podczas lotu, np. przez napinanie i rozluźnianie mięśni stóp i łydek oraz wstawanie i chodzenie, jeśli to możliwe [1][3].

Zalecane jest odpowiednie nawodnienie. W czasie lotu należy regularnie pić wodę i ograniczać spożycie alkoholu oraz napojów kofeinowych, które zwiększają ryzyko odwodnienia [4].

Dla osób z grupy zwiększonego ryzyka najskuteczniejszą metodą są pończochy uciskowe oraz konsultacja lekarska przed podróżą. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić farmakologiczną profilaktykę zakrzepicy [1].

Źródła:

• [1] https://www.cm-terpilowski.pl/dla-pacjenta/dluga-podroz-a-zakrzepica-zyl-glebokich/
• [2] https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/kardiologia/jak-dlugosc-lotu-wplywa-na-ryzyko-zakrzepicy-aa-qH3h-3tHM-kZwG.html
• [3] https://www.sluzbazdrowia.com.pl/ofiary-dlugich-lotow-3154-5.htm
• [4] https://medispace.pl/zakrzepica-a-lot-samolotem/